Coraz bardziej zróżnicowane wyzwania pogodowe wymuszać będą na producentach rolnych coraz bardziej czujne podejście do agrotechniki. Liczyć się będzie świadomy wybór specjalistycznych kombinacji narzędzi do uprawy gleby.

Wspólna Polityka Rolna od 2023

W nowym okresie programowania Wspólnej Polityki Rolnej od 2023 r. przed rolnikami z większymi gospodarstwami stoją wyzwania związane z tzw. warunkowością, czyli zasadami cross compliance + zazielenieniem. W zakresie dotyczącym uprawy roli, warunkowość jest obowiązkowa i obejmuje normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska. Jako „zachętę” ekonomiczną dla realizacji celów warunkowości, przewiduje się dofinasowanie w postaci ekoschematów. W Krajowym Planie Strategicznym określa się to jako Cel 4 „Przyczynianie się do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej, a także wykorzystanie zrównoważonej energii” dla uproszczonych systemów uprawy. W szczególności ma być to:

• uprawa konserwująca bezorkowa z mulczowaniem lub
• uprawa uproszczona lub
• uprawa pasowa.

W kontekście coraz bardziej dotkliwych zmian klimatycznych, warunkowość i – z drugiej strony – możliwa pomoc ekonomiczna na realizację ww. celów, zmusi większość rolników do zmian. Poszukiwane będą optymalne, w warunkach konkretnego gospodarstwa rolnego, sposoby rozwiązania dylematów techniczno-organizacyjnych związanych z uproszczonymi systemami uprawy roli. Oczywiście, każdy rolnik może zrezygnować z pomocy w formie ekoschematów, jednak nie zwolni go to z obowiązków warunkowości. Niestety, jej rygory godzą w ekonomikę produkcji na gruntach rolnych. Dlatego należałoby zacząć analizować możliwość, a nawet konieczność stosowania w gospodarstwie nowoczesnych narzędzi i maszyn uprawowych, zapewniających realizację obowiązkowych celów środowiskowych. Celami tymi są w szczególności:

• oszczędność wody;
• ochrona próchnicy glebowej (węgiel w glebie);
• zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, w tym poprzez zmniejszenie zużycia paliw kopalnych w procesie produkcji roślinnej.

Dobór maszyn do uproszczonych systemów uprawy

Kryteria wyboru i zakres stosowania maszyn czy narzędzi uprawowych dla realizacji celów środowiskowych należy postrzegać w przeciwieństwie do typowej uprawy płużnej. Pług jako podstawowe narzędzie uprawowe zaczęto stosować dwieście lat temu w innych niż obecnie warunkach uwilgotnienia gleby. A do tego:

• w trakcji konnej;
• w poprawnym zmianowaniu;
• w czasie długich okresów agrotechnicznych, gdzie tolerancja na błędy była oczywista.

Można nawet stwierdzić, że dotychczasowa uprawa płużna przykrywała nie tylko resztki pożniwne. W szczególności uprawa dawała szeroką tolerancję na stan uwilgotnienia gleby. Orka nie była obliczona na ograniczenie parowania wody i na zmniejszenie tempa mineralizacji resztek pożniwnych.

Obecnie niedobór wody w połączeniu z pozostałymi wyznacznikami polityki klimatycznej, zmuszają do poszukiwania oszczędnych, uproszczonych technologii uprawy roli i roślin. Kluczowe znaczenie ma tutaj dobór maszyn i narzędzi do uprawy pożniwnej oraz przedsiewnej. Uproszczona uprawa roli oznacza dzisiaj:

• minimalną ingerencję w wierzchnią warstwę roli;
• możliwie dobre wymieszanie resztek pożniwnych z równoczesnym ich równomiernym rozmieszczeniem we wzruszonej warstwie oraz na powierzchni;
• zmniejszenie parowania nawet za cenę pozostawienia mulczu na powierzchni;
• zapewnienie jak najlepszych warunków do kiełkowania nasion roślin uprawnych.

Tego nie zapewni uniwersalna uprawa płużna. Konieczne staje się stosowanie narzędzi i maszyn uprawowych, operujących w wąskim zakresie tolerancji warunków glebowych. A do tego: wymagających od użytkownika większej uwagi co do zakresu regulacji elementów roboczych, nie mówiąc o obiektywnych ograniczeniach w konkretnych zastosowaniach. W większych gospodarstwach o dużej zmienności glebowej realizacja celów uproszczenia uprawy będzie wymagała wręcz rozszerzenia asortymentu maszyn i narzędzi uprawowych. Przynajmniej użycia zamiennych elementów roboczych w dostosowaniu do konkretnych okoliczności.

Narzędzie czynne: wysokiej klasy spulchnienie gleby

W uproszczonych systemach uprawy rolnik ma zawsze dylemat, czy wybrać narzędzie bierne czy aktywne. Narzędzia aktywne, przy tej samej szerokości roboczej, są z reguły droższe w zakupie i wymagają wyższych mocy ciągnika. Do tego silnie, w sposób mechaniczny, oddziałują na glebę.

Z racji pokonywania większych oporów gleby generują też nieco wyższe zużycie paliwa na jednostkę powierzchni. Najszerzej stosowane w tej grupie są brony wirnikowe, mogące pracować także w różnych konfiguracjach w agregatach z siewnikami do nasion, poplonów oraz z siewnikami nawozowymi. Brony aktywne są:

• wskazane do głębszej uprawy przedsiewnej, także po orce;
• szczególnie przydatne w warunkach zaskorupienia gleby lub do intensywnego kruszenia brył;
• z racji agregatowania dają korzyści ekonomiczne w postaci ograniczenia ilości przejazdów.

W warunkach uprawy uproszczonej wyzwaniem dla konstruktorów wirników jest nieodmiennie pogodzenie wymogu płytkiego, dobrego kruszenia i spulchniania gleby z płynnym przepływem masy mulczu. Ważne jest podkreślenie, że prawidłowe wykorzystanie brony wirnikowej to odpowiednia prędkość obrotowa noży w stosunku do prędkości jazdy i pokrycia gleby resztkami pożniwnymi. Podstawowe zależności tych ustawień znajdują się  w instrukcji obsługi tych maszyn. Dodatkowo, w konstrukcjach PÖTTINGER serii LION zastosowano obustronnie zaostrzone zęby wirników, co oznacza, że wszystkie noże z wirników kręcących się w prawo można zamontować na wirniki pracujące w lewo i na odwrót. Dzięki temu uzyskano odmienną geometrię prowadzenia krawędzi ostrzy noży. Taka zamiana noży na wirnikach pozwala dobrać optymalne ustawienie maszyny, by uzyskać poprawną gruzełkowatą strukturę gleby oraz otrzymać dobre mieszanie masy organicznej pracując w mulczu.

Klasyczna, nowoczesna brona wirnikowa to obecnie nie tylko belka z wyspecjalizowanymi rotorami nożowymi, ale też odpowiednio dobrany wał kruszący lub ugniatający. Tu pojawia się kolejny problem: właściwy dobór wałów pracujących bezpośrednio za belką wirnikową brony.

W warunkach uprawy płużnej zazwyczaj wystarczało użycie uniwersalnych wałów krusząco-ugniatających. Uprawa uproszczona wymaga stosowania wałów wyspecjalizowanych. Np. seria LION oferuje do 12 rodzajów wałów kruszących i ugniatających do współpracy z broną wirnikową. W większych gospodarstwach stosujących systemy uprawy uproszczonej dobór rodzaju wałów powinien uwzględniać rodzaj gleby, warunki wilgotnościowe pracy oraz specyfikę i ilość mulczu.

Realizacja celów środowiskowych w ramach WPR od 2023 r. w warunkach zmian klimatycznych będzie zmuszać gospodarstwo do zakupu kilku różnych wałów do jednej brony wirnikowej w gospodarstwie. Należy podkreślić, że dla danego typoszeregu wałów serii LION możliwe jest ich stosowanie również z bronami talerzowymi typu TERRADISC. Jest to także możliwe z agregatami doprawiającymi z serii FOX. Wymaga to jednak drobnej adaptacji mocowań wału.

Narzędzia bierne

Bierne narzędzia uprawowe przeznaczone do systemów uproszonych uprawy, to przede wszystkim:

• klasyczne brony talerzowe,
• kompaktowe brony talerzowe np. typu TERRADISC lub
• maszyny z serii FOX doprawiające glebę tuż przed siewem, najczęściej w kombinacji z siewnikiem.

Pracują one w konfiguracjach z różnymi wałami. PÖTTINGER w narzędziach serii FOX oferuje regulowane belki narzędziowe z sprężynującymi zębami lub sztywne belki z sekcjami ząbkowanych kroi talerzowych, których mocowanie posiada zabezpieczenia najazdowe przeciw kamieniom –  FOX D. Zaletą narzędzi biernych jest niższa cena nabycia w przeliczeniu na 1 m szerokości roboczej oraz niższe zużycie jednostkowe paliwa, wynikające z mniejszego zapotrzebowania na moc. Brony talerzowe mogą współpracować w agregatach z siewnikami do nasion i siewnikami kombinowanymi, które dodatkowo pozwalają wysiewać nawóz. Specyfika pracy (cięcie, odwracanie, mieszanie) sekcji talerzowych umożliwia wykonywanie dobrej jakości zabiegów uprawowych na minimalną głębokość z zapewnieniem dobrego wymieszania resztek pożniwnych i dobrym rozmieszczeniem mulczu na powierzchni, pod warunkiem właściwego uwilgotnienia gleby.

W warunkach zmian klimatycznych i niedoboru wody na glebach ciężkich i zlewnych mogą występować problemy z utrzymaniem właściwej głębokości roboczej i dobrego spulchnienia cienkiej warstwy gleby. Dlatego PÖTTINGER ma w ofercie i inne bierne maszyny.

To wielobelkowe grubery SYNKRO czy TERRIA, ze sztywnymi zębami spulchniającymi wyposażonymi w dodatkowe noże podcinające. Takie wyposażenie w połączeniu z odpowiednio dobranym wałem, pozwala na płynną pracę i uzyskanie poprawnej struktury gleby. 

Wał Tandem Profil U dzięki dużej nośności nadaje się na gleby lekkie. Współpracuje z TERRADISC i TERRIA

Wał Tandem CONOROLL na lekkie gleby z kamieniami i resztkami pożniwnymi. Do pracy z TERRADISC, SYNKRO i TERRIA

 

 

Podsumowanie

Reasumując, uproszczone systemy uprawy, co prawda premiowane wsparciem w ramach ekoschematów Krajowego Planu Strategicznego, wymagać będą od rolnika głębszej niż tradycyjnie analizy warunków agrotechnicznych, znajomości regulacji zawartych z instrukcjach eksploatacyjnych narzędzi. Konieczne będzie nowe podejście do zakresu niezbędnych w gospodarstwie maszyn i narzędzi uprawowych. Nie wystarczy już znajomość technologi tradycyjnych, płużnych z zastosowaniem niewielkiej asortymentowo liczby narzędzi uprawowych.

Konieczne będą też przemyślane zakupy maszyn i narzędzi z zestawem wymiennych sekcji albo elementów roboczych, np. różnych wałów. W większych gospodarstwach niezbędne mogą się okazać zakupy kilku rodzajów zestawów wyspecjalizowanych do pracy w różnych warunkach glebowych i dla różnych stanów uwodnienia profilu glebowego.