Trwała struktura gruzełkowata gleby jest jednym z najważniejszych wskaźników jej jakości. Zapewnia łatwość rozrastania się korzeni oraz optymalne warunki wodno-powietrzne, stwarzając najkorzystniejsze środowisko do rozwoju roślin.

Struktura gleby to jej stan określony na podstawie zlepiania ziaren mineralnych w agregaty o różnych wielkościach i kształtach. W warstwie uprawnej dochodzi do powstawania agregatów glebowych o różnorodnych wymiarach – od bardzo drobnych o średnicy koloidów do kilkucentymetrowych. Z rolniczego punktu widzenia

istotne są nie tylko ich wielkość, kształt i wzajemne ułożenie, lecz także trwałość, czyli odporność na rozkruszanie i destrukcyjne działanie wody.

W pewnym stopniu stan struktury determinowany jest czynnikami naturalnymi – składem granulometrycznym gleby czy warunkami klimatycznymi i pogodowymi. Znacznie modyfikowany może on być jednak również poprzez działania agrotechniczne podejmowane przez rolnika. W dalszej części artykułu opisujemy najefektywniejsze sposoby budowania właściwej struktury gleby.

Materia organiczna

Wzrost koncentracji substancji organicznej w glebie dobroczynnie wpływa na jej liczne właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne. Liczne wyniki badań potwierdzają, że próchnica glebowa jest skutecznym czynnikiem agregującym glebę. Z jej zawartością jest dodatnio skorelowany udział najkorzystniejszych agregatów o średnicy 1–5 mm. Niezwykle istotny jest również fakt, że wzrost zawartości próchnicy

pozytywnie wpływa na odporność agregatów glebowych na rozmywające działanie wody.

Trwałość agregatów glebowych wynika z działania substancji humusowych, pełniących funkcję lepiszcza. W glebach bardzo lekkich, piaszczystych powodują one agregację gleby, tym samym zwiększając ich zwięzłość. Z kolei w glebach ciężkich próchnica wpływa na obniżenie ich zwięzłości oraz poprawę obiegu wody i powietrza.

Nawożenie organiczne przyczynia się również do wzrostu aktywności biologicznej gleby, a mikroorganizmy glebowe, głównie grzyby i bakterie, odgrywają ważną rolę w poprawianiu wodoodporności agregatów glebowych. Produkty ich aktywności życiowej, m.in. grzybnia i śluzy, konsolidują agregaty glebowe, zwłaszcza te mniejszych rozmiarów, tworzące mikrostrukturę gleby.

Bilans substancji organicznej w glebie można poprawić nie tylko poprzez stosowanie

obornika czy kompostu, lecz także pozostawiając na polu słomę lub liście buraków oraz uprawiając międzyplony z przeznaczeniem na zielony nawóz.

Warto także dodać, że poza nawożeniem organicznym zabieg wapnowania może przyczynić się do poprawy stanu struktury gleby.

Zredukowana uprawa mechaniczna

Ograniczenie intensywności uprawy roli w sposób wielokierunkowy przyczynia się do poprawy stanu struktury gleby.

Stosunkowo duże korzyści przynosi zaniechanie orki. Przy intensywnej uprawie mechanicznej dochodzi bowiem do nadmiernego napowietrzenia gleby, co prowadzi do wzmożonej mineralizacji substancji organicznej przez mikroorganizmy, a w efekcie do zmniejszenia jej zawartości w glebie. Ponadto intensywne zabiegi uprawowe przyczyniają się do mechanicznego niszczenia agregatów glebowych oraz dużego rozpylenia gleby.

Doskonale sprawdza się tu dobrze znana zasada, żeby wykonywać tyle zabiegów uprawowych, ile jest koniecznych i jednocześnie tak mało, jak jest to możliwe. W zgodzie z tą prostą regułą PÖTTINGER opracował technologię zredukowanej uprawy gleby – WAVE DISC. Jej istotą jest mechaniczna uprawa gleby wyłącznie w miejscach, gdzie niezbędne jest zapewnienie optymalnych warunków do wschodów oraz wzrostu roślin w newralgicznych, początkowych fazach rozwojowych. Uprawiane są tylko pasy o szerokości 50 mm w rzędach wysiewu, reszta powierzchni pozostaje wolna od działania narzędzi uprawowych, tym samym pełniąc funkcję „magazynu” dla wody i składników pokarmowych. Jednocześnie zredukowana, pasowa uprawa zapobiega degradacji gleby, chroniąc ją przed erozją wietrzną i wodną.

Negatywny wpływ na strukturę gleby ma również ruch ciężkiego sprzętu rolniczego

po powierzchni pola. Aby uniknąć nadmiernego zagęszczania gleby, należy zatem ograniczyć liczbę przejazdów po polu, np. agregując ze sobą narzędzia, obniżając ciśnienie powietrza w oponach na czas prac polowych czy stosując szerokie= ogumienie, koła bliźniacze bądź gąsienicowe lub półgąsienicowe układy jezdne.

Płodozmian

Powszechnie znane jest znaczenie roślin wieloletnich w tworzeniu struktury gleby. Szczególnie korzystna jest uprawa roślin z rodziny bobowatych, np. koniczyny lub lucerny, które mają silnie rozrośnięty, głęboki system korzeniowy „rozczłonkowujący” glebę. Ponadto rośliny te wzbogacają zasoby węgla organicznego oraz chronią glebę przez erozją wodną i wietrzną.

Z drugiej strony najsilniejsze działanie degradujące strukturę gleby uwidacznia się w przypadku roślin uprawianych w szerokich rzędach, np. kukurydzy lub ziemniaków. Wpływ roślin na stan strukturalny gleby związany jest m.in. z wielkością wytwarzanego systemu korzeniowego, stopniem pokrycia gleby w ciągu roku przez części nadziemne oraz mechaniczną uprawą międzyrzędową.

Planując płodozmian, warto więc zadbać, żeby był on możliwie różnorodny, zawierał gatunki roślin z różnych rodzin, w tym również bobowate jednoroczne, a jeśli gospodarstwo ma zapotrzebowanie na pasze zielone, to także wieloletnie.

Więcej na temat sekcji WAVDE DISC:

https://www.poettinger.at/pl_pl/Newsroom/Artikel/9669/terrasem-wave-disc